سکه هخامنشی نقره را بشناسید!

تفاوت سکه سیگلوی و دریک هخامنشی

نظام پولی هخامنشی بر پایه دو سکه اصلی استوار بود: دریک (طلا) و سیگلوی (نقره). ساخت سکه‌های سیگلوی را می‌توان مهم‌ترین دلیل خرید نقره توسط دولت‌های مرکزی در آن زمان دانست. درک تفاوت میان این دو، ساختار اقتصادی آن زمان را برای ما روشن می‌کند. دریک، سکه‌ای با عیار بسیار بالا و مخصوص ذخایر سلطنتی و مخارج کلان بود، در حالی که سیگلوی نبض بازار را در دست داشت و تاریخچه نقره را می‌ساخت.

در جدول زیر، تفاوت‌های کلیدی این دو سکه ارزشمند باستانی مقایسه شده است:

انواع سکه هخامنشی نقره

سکه‌های نقره هخامنشی (سیگلوی) در طول دوران پادشاهی‌های مختلف، تغییراتی جزئی اما معنادار در طراحی داشتند. باستان‌شناسان و سکه‌شناسان، این سکه‌ها را بر اساس حالت قرارگیری شاهنشاه یا همان کماندار پارسی به چهار تیپ اصلی تقسیم می‌کنند. شناخت این تیپ‌ها به ما کمک می‌کند تا قدمت تقریبی سکه را تخمین بزنیم.

در ادامه برای آشنایی با کاربرد نقره در این دوران، معروف‌ترین گونه‌های این سکه‌ها را بررسی می‌کنیم:

تیپ اول: کماندار نیم‌تنه

این مدل که از نخستین و قدیمی‌ترین نمونه‌های ضرب‌شده در تاریخ هخامنشی است، شاهنشاه را تنها به صورت نیم‌تنه نشان می‌دهد. در این نقش، شاه کمانی در دست دارد و آن را با وقار روی شانه قرار داده است، بدون آنکه تیری در چله کمان باشد. این طرح که معمولاً به اوایل دوران داریوش بزرگ نسبت داده می‌شود، نسبت به مدل‌های بعدی بسیار کمیاب‌تر است و ارزش کلکسیونی بالایی دارد. ظرافت در حکاکی جزئیات، به‌ویژه در ترسیم ریش و تاج دندانه‌دار شاه (کیداریس)، آغاز عصر طلایی هنر فلزکاری در آن دوره را نشان می‌دهد.

تیپ دوم: شاه در حال تیراندازی

در این تصویر پویا، شاهنشاه زانو زده و در حال کشیدن زه کمان شبیه به لحظه پرتاب تیر به سمت دشمن به تصویر کشیده شده است. این حالت، نمادی آشکار از قدرت نظامی و آمادگی رزمی هخامنشیان محسوب می‌شود. غلاف تیردان در پشت شاه دیده می‌شود و چین و شکن‌های لباس پارسی (کندیس) با مهارتی مثال‌زدنی روی فلز حک شده‌اند. این تیپ سکه که بیشتر در اواسط دوران داریوش اول تا اوایل خشایارشا ضرب می‌شد، بر نقش شاه به عنوان «جنگجو و محافظ قلمرو» تأکید دارد.

تیپ سوم: شاه در حال دویدن با نیزه و کمان

این رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین تصویر روی سکه‌های سیگلوی است که نماد کلاسیک سکه‌شناسی هخامنشی به شمار می‌رود. شاهنشاه در حالت «دو زانو» (که در هنر باستان نشان‌دهنده دویدن است) دیده می‌شود. او در دست چپ کمانی را گرفته و در دست راست، نیزه‌ای بلند را که نماد سپاه جاویدان است، بر شانه حمل می‌کند. این طرح برای مدتی طولانی، از اواسط دوره داریوش اول تا خشایارشاه و اردشیر اول، ضرب می‌شد و به عنوان نماد ثبات و اقتدار حکومت در سراسر جاده‌های تجاری امپراتوری شناخته می‌شد.

تیپ چهارم: شاه با خنجر و کمان

در این گونه که مربوط به اواخر دوران هخامنشی (زمان اردشیر دوم تا داریوش سوم) است، شاهنشاه در حال دویدن تصویر شده، اما تغییری معنادار در سلاح او دیده می‌شود. به جای نیزه بلند، خنجری کوتاه در دست راست دارد و کمان همچنان در دست چپ اوست. این تغییر در سلاح، شاید نشان‌دهنده تغییر در تاکتیک‌های نظامی، تأکید بر نبردهای تن‌به‌تن یا بازتاب‌دهنده شرایط سیاسی و جنگ‌های داخلی در آن مقطع تاریخی باشد. این سکه‌ها اغلب با فرسایش بیشتری نسبت به تیپ‌های اولیه یافت می‌شوند.

سوالات متداول

جمع بندی

سکه هخامنشی نقره یا همان سیگلوی، سندی زنده از نظم، اقتدار و پیشرفت اقتصادی ایران باستان است. این قطعات کوچک فلزی، داستان امپراتوری‌ای را روایت می‌کنند که توانست با ایجاد واحد پولی مشترک، ملل مختلف را به هم پیوند دهد.

مطالعه این سکه‌ها و سکه های نقره پهلوی، سیری در تحول هنر و سیاست است. مسیری که قرن‌ها بعد نیز در ضرب سکه در سایر ادوار تاریخی ایران، با الگوبرداری از شکوه گذشته ادامه یافت. با این حال، باید توجه داشت که این سکه‌ها امروزه اشیای موزه‌ای هستند. برای علاقه‌مندانی که قصد سرمایه‌گذاری در فلزات گران‌بها را دارند، خرید نقره به صورت شمش‌های دارای گواهی اصالت، مسیری مطمئن‌تر و شفاف‌تر از ورود به بازار پیچیده عتیقه‌جات خواهد بود. گنجینه پارسی با ارائه اطلاعات دقیق و محصولات استاندارد، همراه شما در این مسیر است.